صنعت آجیل در ایران صنعتی باستانی است و به هزاران سال پیش باز می‌گردد و بخش مهمی از زندگی کشاورزی ایران را تشکیل می‌دهد. ایران رتبه‌ی نخست کاشت و برداشت میوه در خاورمیانه و شمال آفریقا را به خود اختصاص داده است. از محصولات کشاورزی ایران می‌توان به پسته، بادام، گردو، کشمش، انار، هندوانه و خربزه ها، مرکبات، خرما، گیلاس و هلو اشاره کرد.
تاریخچه آجیل‌ها در ایران
از سال ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۱شمسی) ایران به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان میوه خشک و آجیل تبدیل شد. محصولاتی اعم از پسته، کشمش، بادام و انواع خرمای ایرانی. در ایران هر ساله بیش از ۱.۱۸ میلیون تن آجیل تولید می‌شود. حدود ۸۰۰ هزار تن از این مقدار در داخل مصرف شده و بقیه به نقاط مختلف جهان صادر می‌شوند.
نقش آجیل‌ها در زندگی ایرانی
در طول تعطیلات نوروز، مصرف داخلی آجیل و پسته افزایش می‌یابد، زیرا آجیل‌ها و میوه‌ها بخشی از پذیرایی ایرانی است. در این بین، پسته و بادام محبوب‌ترین آجیل‌ها (و در عین حال گران‌ترین آنها) هستند. بازه قیمت آجیل‌ها بسته به کیفیت و نوع آنها متغیر است. بعضی از آنها فصلی هستند و در نتیجه اگر خارج از فصل خریداری شوند گران‌تر خواهند بود. ایران به علت داشتن آب و هوای مناسب، رتبه دوم تولید پسته جهان را به خود اختصاص داده است و بهترین انواع پسته در ایران کاشته می‌شوند.
پسته
پسته ماده تشکیل‌دهنده بسیار رایجی دربسیاری از خوراک‌ها و دسرهای ایرانی و خاورمیانه‌ای است. آشپزان ایرانی هنگام پخت خوراک‌های ویژه و یا حتی خوراکی‌هایی مثل گز و بستنی، آنها را با پسته تزیین می‌کنند. پسته در ایران به طور نمکی، تفت داده شده، لیمویی و خام خورده مصرف می‌شود.
تخمه
تخمه خوراک محبوب دیگری در میان ایرانیان است. تخمه، دانه تفت داده شده است. ایرانیان به مصرف انواع متفاوتی از تخمه مثل تخمه آفتابگردان، کدو، هندوانه و دیگر میوه‌ها علاقه بسیاری دارند. تخمه معمولا با نمک یا آب لیمو تفت داده می‌شود و پوست آن را شکسته و دانه آن خورده می‌شود. تخمه بسیار خوش طعم است و در مقایسه با دیگر آجیل‌ها قیمت ارزان‌تری دارد.
نقش آجیل‌ها در رسوم سنتی و مذهبی
آجیل‌ها گاهی اوقات به عنوان نذری ارائه می‌شوند(آجیل مشکل گشا). همچنین تعارف آجیل به میهمانان در گردهمایی هایی مانند شب یلدا و یا نوروز رسم قدیمی و سنتی است.
شهرهای مرکز تولید آجیل
بعضی شهرها به آجیل‌های تولید شده در آنها معروفند، برای مثال انجیر خشک استهبان، گردو تبریز، و پسته کرمان. ۸۰ درصد پسته تولیدی در ایران به خارج از کشور صادر می‌شود و تا سال ۲۰۱۶، ایران رتبه اول صادرات پسته جهان را داشت. اما اخیراً ایالات متحده امریکا در صادرات پسته و بادام از ایران پیشی گرفته است.
آجیل‌ها سرشار از مواد مغذی و چربی‌های غیراشباع مفید هستند و مصرف آنها همیشه توسط متخصصان تغذیه توصیه می‌شود.
