قصه‌ی پسته – از خاورمیانه تا آمریکا

هزاران سال است که درخت‌های پسته در خاورمیانه رشد می‌کنند. پسته همیشه در این منطقه به عنوان خوراکی مطلوب آوازه داشته است. در کتاب عهد عتیق نیز به پسته اشاره می‌شود.

در سرزمین پارس (ایران کنونی)، تجارت و داشتن باغ پسته به معنای ثروت و جایگاه اجتماعی بالا بود. افسانه‌ها می‌گویند که پسته یکی از خوراکی‌های مورد علاقه‌ی ملکه سبا بود و به همین دلیل تمام تولید پسته‌ی سرزمینش را به خودش و دربارش اختصاص داد. از طریق فتوحات اسکندر مقدونی، این آجیل به یونان رسید. سپس تحت حکمرانی تیبریوس، دومین امپراتور روم، به اسپانیا و ایتالیا نیز راه یافت.

تجارت بین مشرق زمین و اروپا

منطقه‌ی کشت و برداشت پسته با گسترده شدن اسلام و فتوحات اعراب بزرگتر شد. همزمان با جنگ‌های صلیبی، تجارت شام در قرون وسطی دامنه‌دار بود، به ویژه جمهوری ونیز که ارتباطات تجاری نزدیکی با سوریه (یکی از مناطق اصلی پرورش پسته) داشت. این کالا از راه های تجاری دریایی به شمال و مرکز ایتالیا می‌رسید.

گذر پسته از رشته کوه‌های آلپ

در شمال رشته کوه آلپ، پسته برای مدتی طولانی ناشناخته بود. هنگامی که به اروپای مرکزی رسید به آن لقب «آجیل لاتین پنی» را دادند، چون آغاز عرضه‌ی آن از راه‌های فروش ایتالیایی برفراز جاده‌های رشته کوه آلپ بود.

با این که در ایتالیا از پسته به روش‌های متفاوتی در پخت و پز استفاده می‌شد، در شمال آلپ، صرفا به عنوان مواد تشکیل‌دهنده‌ی افزوده شده‌ی گران‌قیمتی به خوراکی‌های پخته شده کاربرد داشت. تنها بعد از جنگ جهانی دوم بود که تصویر پسته از ماده‌ی افزودنی گران‌قیمت به یک خوراک سبک محبوب تغییر کرد.

روند تاریخی پسته آمریکایی

پسته‌ی وارداتی در دهه‌ی 1880 میلادی، به ویژه در بین مهاجران خاورمیانه‌ای محبوبیت زیادی پیدا کرد. این محبوبیت به حدی رسید که در طی زمان، توزیع آن از طریق ماشین‌های فروش خودکار به ایستگاه های قطار، بارها، رستوران‌ها و دیگر اماکن پربازدید رسید. «دوازده تا برای هر نیکل» (دوازده عدد پسته به ازای هر 5 سنت) به سرعت به شعار تجاری آشنایی تبدیل شد.

در جستجوی بهترین پسته برای آمریکا

دره‌ی مرکزی کالیفرنیا به خاطر خاک حاصل خیز و آب و هوای گرم و خشک و زمستان های نسبتا سرد به عنوان محلی ایده آل برای کشت پسته شناخته شده بود. در سال 1929، گیاه‌شناس آمریکایی ویلیام وایتهاوس، برای جمع‌آوری پسته به ایران سفر کرد. این جستجو یک سال بعد در 1930، زمانی که وایتهاوس با ده کیلو پسته‌ی دستچین شده به آمریکا برگشت به اتمام رسید.

طی یک سال آینده، اولین کشتزارهای آزمایشی کاشته شده بودند، اما بالغ شدن درخت پسته هفت تا ده سال طول می‌کشد، به همین خاطر یک دهه گذشت تا وایتهاوس از نتایج جستجوی خود آگاه شود.

از تمامی پسته‌های دستچین وایتهاوس فقط یک نوع مفید بود. او این پسته‌ی به خصوص را از یک دسته پسته‌ی در حال خشک شدن در باغ خانواده‌ی آگاه، یکی از خانواده‌های مشهور پرورش دهنده پسته در رفسنجان، برداشته بود. وایتهاوس اسم این درخت را «کرمان» گذاشت. در طی زمان، دانشمندان کرمان را پرورانده و با پیوند آن به انواع درختان با ریشه‌های سالم تر، قوی‌تر کردند.

بعد از سال‌ها آزمایش، ایده‌ی صنعت پسته در آمریکا در حال تبدیل شدن به واقعیت بود. اخبار راجع به این پسته به سرعت پخش شد و در دهه‌ی 60 میلادی کشت‌های جدید در سراسر کالیفرنیا، و سپس در آریزونا و نیومکزیکو انجام گرفتند. اما بعضی از ویژگی‌های این محصول جدید برای آمریکایی‌ها چالش‌برانگیز بود. پسته از طریق گرده‌افشانی از طریق باد پخش می‌شود ( نه گرده‌افشانی به وسیله‌ی زنبور)، و یک درخت نر برای گرده افشانی سی درخت ماده مورد نیاز است.

زراعت تجاری پسته آمریکایی

داستان صنعت پسته‌ی ایالات متحده داستان موفقیت بی‌نظریست. از اولین محصول تجاری با وزن 680 تن در سال 1976 تا بیش از 400 هزار تن برداشت در سال 2016، موفقیت روی موفقیت هموار شده است. این افزایش در محصول، در افزایش برداشت نسبت به زمین نیز بازتاب پیدا کرده است. برداشت هر هکتار از حدود 700 کیلو بر هکتار در سال 1982 به بیش از 1800 کیلو بر هکتار در 2010 رسیده است. در نتیجه این صنعت از تامین کردن تقاضای داخلی به سختی، به صادرات بین‌المللی رسیده است.

اوضاع امروز صنعت پسته در آمریکا

امروزه ایالات کالیفرنیا، آریزونا و نیومکزیکو کل کاشت و برداشت تجاری صنعت پسته آمریکا را در دست دارند. کالیفرنیا با 312هزار هکتار زمین پسته، 99 درصد این آمار را به خود اختصاص داده است. حدود 950 تولیدکننده در آمریکا وجود دارند و ارزش بازار پسته در کالیفرنیا بیش از 1.6 میلیارد دلار، و بیش از 16 میلیون دلار در دو ایالت دیگر است.