رقم‌های پسته
نویسنده:نورا افشین
تاریخ:9ام آذر 1400
دسته بندی:قصه‌ی پسته,
به طور کلی پسته‌ها به دو دسته‌ی کشیده و گرد تقسیم‌بندی می‌شوند؛ که به نام‌های احمد آقایی، کله قوچی، فندقی، اکبری و … معروفند. تعدادی از آن‌ها به صورت گسترده و تجاری و برخی به صورت پراکنده و محدود کشت می‌شوند. باید به این نکته توجه کرد که رقم‌های مختلف پسته علاوه بر تفاوت در شکل میوه دارای درختانی با نیازهای متفاوت هستند که همین امر باعث می‌شود حتی درختانی که دارای میوه‌ی مناسبی هستند به خاطر نیازهای خاص و ویژه‌‌شان تجاری نباشند. در زیر ارقام مختلف پسته که به صورت گسترده و تجاری کاشت می‌شوند شرح داده شده است:
پسته‌ی اوحدی یکی از متداول‌ترین ارقام تجاری پسته‌ی ایران است که بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ در روستای فتح‌آباد رفسنجان توسط مهدی اوحدی شناسایی شده است. رقمی است بسیار معروف و سازگار برای اکثر مناطق پسته‌کاری که در طول ۵۰ سال گذشته گسترش فراوانی پیدا کرده‌است. حدود ۷۰–۶۰ درصد پسته‌کاری‌های رفسنجان را این رقم به خود اختصاص داده‌است. این رقم دارای میوه‌های فندقی شکل و کروی است.
پسته فندقی که از ارقام گرد پسته به شمار می‌رود.
از انواع پسته می‌توان به پسته‌ی بادامی اشاره کرد. درخت پسته‌ی بادامی بزرگ‌تر از درخت پسته‌ی فندقی است و این پسته کشیده است. اندازه‌ی پسته‌ی بادامی تقریبا به اندازه‌ی پسته‌ی فندقی است با این تفاوت که پسته‌ی فندقی گرد است و رنگ پوست آن قرمز‌تر از پسته‌ی بادامی است.
پسته‌ی احمدآقایی برای اولین بار توسط فردی به نام احمد‌آقا فروتن در احمدیه‌ی نوق شناسایی و انتخاب گردید. این رقم در استان کرمان بیشتر در مناطق نوق رفسنجان و شهرستان سیرجان گسترش پیدا کرده‌است. در حال حاضر این رقم یکی از مهمترین ارقام تجاری کشور است که علی‌رغم قدمت نه چندان طولانی آن، به‌طور چشمگیری در حال گسترش است. میوه‌ی آن بادامی‌شکل است و از پسته ی بادامی مشتق شده است. قرمزی رنگ مغز، سفیدی پوست استخوانی و درشتی میوه باعث گسترش آن شده‌است.
پسته احمدآقایی و رنگ قرمز متمایزکننده آن
از مهمترین نوع پسته می‌توان به پسته‌ی اکبری اشاره کرد، پسته ای که به علت داشتن مغز بلند و کشیده و درشت خود در بازار جهانی به super long pistachio معروف است. این پسته از مهمترین ارقام پسته در زمینه تجارت است و تنها تولیدکننده عمده این گونه پسته ایران است و بیشتر در شهرستان‌های رفسنجان و انار برداشت می‌شود. بنیان‌گذار این نوع پسته مرحوم اکبر تاج‌آبادی بوده‌است، که این پسته به نام وی پسته‌ی اکبری نام گرفته است. این رقم به نام عبداللهی نیز شهرت دارد و دارای میوه‌ای بادامی شکل، کشیده و درشت است.
این رقم یکی از ارقام تجاری پسته‌ی ایران است که برای اولین بار توسط فردی به نام حاج علی شریفی در روستای دهنو رفسنجان شناسایی گردید و به همین دلیل به نام پسته‌ی حاج شریفی نیز معروف است. مناطق عمده‌ی کشت آن استان کرمان است و در سایر استان‌های کشور نیز به صورت پراکنده وجود دارد.
در بین گونه‌های مختلف درختان پسته تنها میوه‌ی درخت پسته‌ی معمولی خوراکی مطبوع و آجیلی خوش طعم و مشهور است. درخت پسته بر خلاف درختان بادام و گردوی ایرانی، درختی است دو پایه. به این معنی که گل‌های نر و گل‌های ماده بر روی دو درخت جدا، به نام‌های درخت نر و درخت ماده قرار دارند. درخت نر میوه نمی‌دهد و تنها درخت ماده میوه می‌دهد و محصول پسته ثمره‌ی آن است.
ایرانیان از دیرباز طبیعت و سازگاری رستنی‌ها را به درستی تشخیص داده‌اند و مناطق مستعد برای کاشت هر یک را معلوم کرده‌اند. سازگاری‌های درختان پسته‌ی اهلی با شرایط اقلیمی مناطق پسته‌خیز قدیمی ایران و سایر مناطق جهان در یک دوره‌ی تاریخی طولانی و تحت مراقبت‌های انسانی حاصل شده است. درخت پسته طبیعت عجیبی دارد و عمر آن بسیار طولانی است. اما تاکنون به قاطعیت عمر طبیعی این درخت مشخص نشده است.
درخت پسته در عالم نباتات و در بین درختان اهلی جایگاهی همانند شتر در میان جانوران را دارد زیرا درخت پسته نیز با مقاومت در مقابل شرایط سختی چون خشکی، گرما، سوز و سرمای هوا، شوری آب و.. ثمره‌ای بی‌مانند به ارمغان می‌آورد، ثمره‌ای خندان که حاصل مقاومت‌های آن است. پسته‌ی ممتاز کنونی ایران نیز در یک استمرار تاریخی از گهواره و بستر اولیه‌اش در خراسان به دامنه‌ها و جلگه‌ها منتقل گردیده و بعد از کاشت و مراقبت اهلی شده است. پس از آن بر اساس تجارب مکرر انسانی به مناطق بیابانی و نیمه بیابانی خشک سرزمین ایران رسیده تا بالاخره جایگاه مناسب طبیعت ثانوی (اهلی شده‌ی) خویش را با رنج و تجارب انسانی باز یافته است. بنابراین ارقام پسته‌ی ایرانی به مثابه‌ی زر و الماس هستند چرا که آفتاب داغ و درخشان تابستان و سوز و سرمای زمستان را در زمین‌های نیمه شوره‌زار حواشی کویرها تحمل می‌کنند اما به سهولت به این سازگاری‌ها نرسیدند. کیفیت بالا و تنوع جالب پسته‌ی ایران حاصل مرارت و دست رنج باغبانان ایرانی در طی سال‌های طولانی است.
