18 ژوئن روز جهانی غذای پایدار است. توسعه‌ی کشاورزی، امنیت غذایی و تولید مواد غذایی پایدار از اهداف این روز است. واژه‌ی پایدار این روزها در مباحث مختلفی به میان می‌آید. توسعه‌ی پایدار، کشاورزی پایدار و حتی رژیم غذایی پایدار. اما چرا باید به این امر توجه کرد؟ رژیم غذایی پایدار چه تاثیری در آینده‌‌‌ی زمین و سبک زندگی ما دارد و چرا باید به این سمت برویم؟
رژیم غذایی پایدار چیست؟
با رژیم غذایی پایدار به تنوع زیستی و اکوسیستم احترام می‌گذاریم و از آن حفاظت می‌کنیم. در این رژیم که مواد مغذی در آن به میزان کافی وجود دارد، سلامت و امنیت غذایی نیز تأمین می‌شود. همچنین از منابع طبیعی و انسانی به طور بهینه استفاده می‌کنیم.
این نوع رژیم غذایی کمترین اثر مخرب را بر روی محیط‌زیست دارد و به نفع زندگی سالم هم در زمان حال و هم برای نسل‌های آینده است. رژیم غذایی پایدار از دیدگاه فرهنگی پذیرفته‌شده، در دسترس و اقتصادی است.
در رژیم غذایی پایدار بیش‌تر خوردن غذاهای گیاهی پیشنهاد می‌شود از جمله: سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، آجیل و خشکبار و حبوبات. در واقع بر مصرف غذاهایی که فصلی و محلی هستند تمرکز می‌کنیم، به علاوه در این نوع رژیم غذایی به هدر نرفتن غذا اشاره می‌شود و مصرف ماهی، گوشت، مواد غذایی فرآوری شده، شکر و نمک محدود می‌شود.
اهداف رژیم‌های غذایی سالم پایدار کدام است؟
رژیم‌های سالم پایدار، رژیم‌های غذایی هستند که باعث ارتقای همه‌ی ابعاد سلامت و رفاه افراد جامعه می‌شوند؛ ضایعات و عوارض محیطی کمی دارند؛ در دسترس، مقرون‌‌به‌صرفه، ایمن و منصفانه هستند؛ و از نظر فرهنگی مقبولیت دارند. اهداف رژیم‌های سالم پایدار دستیابی به رشد بهینه‌ی همه‌ی افراد، حمایت از رفاه جسمی، روانی و اجتماعی در تمام مراحل زندگی برای نسل‌های حال و آینده و همین طور مشارکت در پیشگیری از اشکال مختلف سو تغذیه (برای مثال کم‌خواری، کمبود ریزمغذی‌ها، اضافه وزن) است. از اهداف دیگر آن کاهش خطر بیماری‌های مزمن غیر واگیر مرتبط با رژیم غذایی و حمایت از حفظ گونه‌های متنوع زیستی و سلامت زمین است. رژیم‌های سالم پایدار باید تمام ابعاد پایداری را با هم ترکیب کنند.
ویژگی‌های یک رژیم غذایی پایدار چیست؟
آنچه در این رژیم اهمیت دارد شامل موارد زیر است:
– تنوع غذایی در آن اهمیت دارد و انواع مختلف غذا مصرف می‌شود.
– تعادل میان انرژی مصرفی و انرژی مورد نیاز مطرح است.
– بر پایهی غلات کامل، سبزی‌ها، میوه‌ها و خوراک‌هایی با فرآوری اندک است.
– گوشت کم خورده می‌شود و تمام قسمت‌های بدن حیوان مصرف می‌شود.
– لبنیات یا جایگزین آن به اندازه‌ی لازم مصرف می‌شود.
– مصرف نمک، شکر، غذاهایی که چربی زیادی دارند و ریزمغذی‌های کمی دارند، کم می‌شود.
– آجیل‌ها و مغزهای بدون نمک در آن زیاد استفاده می‌شود.
– ماهی و غذاهای دریایی از ماهی‌فروشی‌های معتبر محلی تهیه می‌شود.
– روغن‌ها و چربی‌هایی که امگا ۳ و امگا ۶ سودمندی دارند مانند روغن‌زیتون بیش‌تر مصرف می‌شود.
– آب بر دیگر نوشیدنی‌ها ترجیح داده می‌شود.
مشکلات سیستم‌های غذایی عادی چیست؟
کشاورزی صنعتی باعث ایجاد اثرات زیست‌محیطی می‌شود. سامانه‌ی غذایی عادی موجب بروز مشکلات ناشی از چاقی در جهان ثروتمند و یا گرسنگی در کشورهای فقیر شده است. همین مسئله به عنوان مؤلفه‌ی اصلی مصرف‌گرایی اخلاقی قلمداد شده و جریانی محکم به سمت خوردن سالم و پایدار ایجاد کرده‌است.
عادت‌های غذایی پایدار کدام است؟
عادت‌های غذایی پایدار شیوه‌های رفتاری هستند که فرآورده‌هایی را حمایت می‌کنند که از نظر، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مسئول‌اند. این عادت‌ها از آسیب‌ها و اثرات مخرب کشاورزی مثل فرسایش خاک و مصرف کودها و آفت‌کش‌های شیمیایی جلوگیری می‌کند در عین حال به اشتغال‌زایی و توانمندسازی اقتصادی جامعه کمک می‌کند و رفتار مسئولانه‌‌ی اجتماعی را گسترش می‌دهند. کوچک‌ترین عادت غذایی پایدار نیز می‌تواند تغییر بزرگی را در سیستم‌های پایدار ایجاد کند. برای نمونه اگر می‌توانیم خودمان بکاریم. چه در گلدان باشد و چه در باغچه. همین‌طور می‌توانیم محصولات محلی پایدار بخریم.
تفاوت محصولات محلی و پایدار در چیست؟
مواد غذایی محلی محصولاتی هستند که محل فروش و مصرفشان به هم نزدیک باشد و برای رسیدن به مصرف‌کننده نیازی نباشد راهی طولانی طی کنند. حمل‌ونقل غذا در مسافت‌های طولانی سوخت زیادی را مصرف و گازهای گلخانه‌ای قابل‌توجهی را تولید می‌کند.
بااین‌حال تفاوتی بین محصولات محلی و پایدار وجود دارد. مواد غذایی پایدار، به دلیل تولید به شیوه‌های مسئولانه، اثرات کمتری بر محیط‌زیست می‌گذارد، هرچند ممکن است همیشه محلی نباشند. غذاهایی که بر پایهی اصول پایداری تولید می‌شوند حتی می‌توانند سبب حفاظت از تنوع زیستی و زیست‌گاه‌های حیات‌وحش شوند، به علاوه سبب می‌شوند به کارکنان مشغول در این زنجیره احترام بیش‌تری گذاشته شود و حقوق‌شان را با دقت بیش‌تری مراعات کنند.
هدف پایداری پشتیبانی از خرید فرآورده‌های محلی تا جای ممکن است اما تولید محلی همیشه به معنای تولید پایدار نیست. غذاهای محلی گاهی شامل مواد شیمیایی، کود، هورمون و… است؛ بنابراین وقتی محصول محلی می‌خریم، باید همیشه سؤال کنیم آیا کشاورز یا باغدار محلی از شیوه‌های پایدار استفاده می‌کند یا نه.
چطور انتخاب‌های پایداری داشته باشیم؟
هرچند این انتخاب، راحت نیست ولی یادگیری و تغییر آهسته کلید اولیه‌‌ی آن است. می‌توانیم هر هفته یا هرماه، یکی دو تغییر کوچکی در تغذیه‌مان دشته باشیم. برای نمونه می‌توانیم سبزی‌ها را جایگزین گوشت کنیم یا دورریزهای خانگی کمتری تولید کنیم. دانستن اینکه چه چیز پایدار و چه چیز ناپایدار است، می‌تواند ما را به سبک زندگی پایدارتری هدایت کند.
چرا تغذیه پایدار را انتخاب کنیم؟
خوراک پایدار درباره‌ی انتخاب غذاهایی است که برای سلامتی ما و محیط اطرافمان سودمندند. با توجه به شرایط و بحران‌های اقلیمی، وقت آن است که نگاهی به انتخاب‌های غذایی‌مان و تأثیر آن بر این شرایط بیندازیم. کشاورزی در واقع بزرگ‌ترین علت قطع جنگل‌ها و از دست رفتن آن‌ها است؛ به‌این‌ترتیب که سیستم غذایی فعلی ما مسئول نابودی ۶۰ درصد تنوع زیستی در دنیا است.
چکیده
یک رژیم غذایی پایدار ثابت و مشخصی وجود ندارد. با این حال دستورالعمل کلی آن شامل کاهش مصرف گوشت، لبنیات، ماهی و غذاهای بسته‌بندی است.
یک رژیم غذایی پایدار بر مصرف بیش‌تر غذاهای گیاهی و کمک به حفظ محیط‌زیست تاکید می‌کند تا غذایی که می‌خوریم موجب اتلاف منابع طبیعی نشود. اگرچه همچنان می‌شود محصولات حیوانی را در مقادیر بسیار کمتر مصرف کرد.
پیشنهاد می‌کنیم در صورت تمایل به رژیم غذایی پایدارتر ابتدا مشخص کنید که به چه رژیم غذایی پایبند هستید و سپس کم‌کم تغییر را شروع کنید.
منابع:
سازمان غذا و کشاورزی سازمال ملل
